Tarnowskie Góry trafiły na listę gmin, w których stwierdzono w 2021 r. przekroczone poziomy zanieczyszczeń powietrza. Choć nie ma się z czego cieszyć, to jednak mieszkańcy takich gmin mogą liczyć na wyższe dofinansowanie w programie Ciepłe mieszkanie. Program ten na terenie województwa śląskiego finansowany jest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
Najwyższe dobowe stężenie pyłu zawieszonego wynosi 50 μg/m3. Polskie przepisy dopuszczają, żeby w trakcie roku nie więcej niż podczas 35 dni była przekroczona ta wartość. W Tarnowskich Górach w 2021 r. takich dni było aż 70, czyli o jeden dzień więcej, niż w gminie Świerklaniec. Nie jest to co prawda najgorszy wynik w skali województwa śląskiego, bo np. w Żywcu takich dni z przekroczonym poziomem pyłu zawieszonego było 108, w Goczałkowicach-Zdroju i Radzionkowie po 80, a w Węgierskiej Górce 79. Najwięcej w skali kraju dni z przekroczonym poziomem pyłu zawieszonego miał Chorzów, bo 127.
Poza województwem śląskim też spotkamy gminy z gorszymi wynikami niż Tarnowskie Góry, jak chociażby Zakopane – gdzie zanotowano 75 dni z przekroczonym stężeniem pyłu zawieszonego, Kraków – w którym przez 79 dni wskaźniki były przekroczone, czy Jelenia Góra, gdzie takich dni było 90.
Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego nie może być wyższe, niż 20 μg/m3. Także ten parametr został w Tarnowskich Górach przekroczony i wynosił 24 μg/m3. Identyczny wynik zanotowano w Świerklańcu, a bardzo zbliżony – 25 μg/m3 w Radzionkowie. I znowu pod tym względem gorsze odczyty notowano chociażby w Beskidzie Śląskim, np. w gminie Buczkowice i mieście Ustroń – w obu po 29 μg/m3, czy w Bielsku-Białej, gdzie średni poziom wyniósł 27 μg/m3, jak również w gminie uzdrowiskowej Goczałkowice-Zdrój, gdzie zanotowano 33 μg/m3. Żadna z gmin w Polsce nie miała gorszych wyników, niż 33 μg/m3.
Trzecim istotnym parametrem jest stężenie w powietrzu trującej substancji, jaką jest benzo[a]piren. To organiczny związek chemiczny z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Jego cząsteczka składa się z 20 atomów węgla i 12 atomów wodoru. Benzo[a]piren dostaje się do powietrza na skutek spalania niecałkowitego, w tym podczas spalania papierosów, śmieci, tworzyw sztucznych, węgla czy też podczas wędzenia ryb i kiełbasy. Badania prowadzone na zwierzętach wykazały rakotwórcze właściwości tego związku chemicznego.
Średnie stężenie roczne benzo[a]pirenu w powietrzu nie może być wyższe, niż 1 μg/m3. Niestety w Tarnowskich Górach i Świerklańcu stężenie to wynosi 5, a w Radzionkowie 7. Marnym pocieszeniem może być to, że gorsze wyniki notują m.in. gminy położone w Beskidzie Żywieckim, jak choćby Węgierska Górka – 8, Żywiec – 9, czy też gmina Gaszowice w powiecie rybnickim, gdzie średni roczny poziom benzo[a]pirenu to 13 μg/m3. Najgorszy wynik w skali kraju osiągnął Rybnik – 16 μg/m3.
Województwo śląskie podzielone jest obecnie na 167 gmin. Aż 102 spośród nich trafiły na listę gmin, w których w 2021 r. przekroczone zostały trzy opisane tu parametry jakości powietrza, czyli liczba dni z przekroczonym stężeniem pyłu zawieszonego, średnie stężenie tego pyłu oraz średnie stężenie benzo[a]pirenu. W skali Polski takich gmin było 322, co oznacza, że niemal co trzecia gmina z nadmiernie zanieczyszczonym powietrzem znajduje się w województwie śląskim. Warto też dodać, że np. w sąsiednim województwie opolskim jedynie gmina miejsko-wiejska Nysa trafiła na tą listę, a z podlaskiego – tylko miasto i gmina Łomża. Na liście nie ma ani jednej gminy z województw lubuskiego, warmińsko-mazurskiego czy zachodniopomorskiego. Jest za to sporo gmin z województw małopolskiego, mazowieckiego czy wielkopolskiego.
Z powyższych zestawień mogą płynąć ponure refleksje. Jest jednak nadzieja, jaką dają programy realizowane przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska, których celem jest poprawa stanu powietrza. Po programie Czyste powietrze, skierowanym do właścicieli domków jednorodzinnych, kolejnym programem jest Ciepłe mieszkanie.
Program Ciepłe mieszkanie w województwie śląskim ruszył 21 lipca 2022 r., a wnioski mają być przyjmowane do końca roku. Dofinansowanie otrzymać może osoba fizyczna, która jest właścicielem lub współwłaścicielem lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, czyli np. w kamienicy, czy też bloku mieszkalnym. Dodatkowym warunkiem jest to, aby dochód takiej osoby za poprzedni rok, zadeklarowany w zeznaniu do Urzędu Skarbowego, nie był wyższy, niż 120 tys. zł. Przy czym brany jest po uwagę tylko dochód osoby starającej się o dofinansowanie, a nie dochód w przeliczeniu na domowników. Program nie dotyczy więc obecnie najemców lokali mieszkalnych.
Pośrednikiem w realizacji programu są urzędy miejskie i gminne. Właściciel mieszkania w domu wielorodzinnym nie musi więc jechać do siedziby Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, aby załatwić formalności. Wystarczy, że zgłosi się we własnej gminie.
Co trzeba zrobić, aby uzyskać dofinansowanie? Należy zdemontować dotychczasowy piec na paliwo stałe, czyli piec kaflowy, piec węglowy itp. oraz zakupić i zamontować nowy piec, np. gazowy czy elektryczny lub pompę ciepła. Można także przyłączyć się do ogrzewania miejskiego, czyli sieci ciepłowniczej. Z dofinansowania w programie nie mogą więc skorzystać ci, którzy chcieliby wymienić np. dotychczasowy piecyk gazowy na inny. Dodatkowo oprócz wymiany pieca można wykonać wymianę okien i drzwi na szczelniejsze, czy też wykonać wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła.
Wysokość dofinansowania jest zależna od dochodów osoby chcącej wymienić piec. Standardowo będzie można uzyskać do 30% faktycznie poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 15 tys. zł na jeden lokal mieszkalny. Jednak mieszkańcy gmin znajdujących się na liście gmin zanieczyszczonych, a więc np. Bytomia, Tarnowskich Gór, Świerklańca czy Radzionkowa, będą mogli starać się o dotację pokrywającą do 35% poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 17 500 zł na jeden lokal mieszkalny.
Jeszcze więcej zyskać mogą tak zwani beneficjenci końcowi uprawnieni do podwyższonego poziomu dofinansowania. To osoby, u których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka jej gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty 1673 zł w gospodarstwie wieloosobowym, lub też 2342 zł w gospodarstwie jednoosobowym. Im przysługiwać będzie dofinansowanie do 60% faktycznie poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 25 tys. zł na jeden lokal mieszkalny. W Tarnowskich Górach i innych gminach z listy gmin zanieczyszczonych będzie to do 65% kosztów, jednak nie więcej niż do 26 900 zł.
Najwyższy poziom dofinansowania prze-widziano dla osób, u których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka w gospodarstwie domowym nie przekracza kwoty 900 zł w gospodarstwie wieloosobowym, lub też 1260 zł w gospodarstwie jednoosobowym jak również dla tych, którzy mają ustalone prawo do otrzymywania zasiłku rodzinnego. W ich przypadku poziom dofinansowania ustalono na 90%, jednak nie więcej niż 37 500 zł na jeden lokal. Jeśli taka osoba mieszka na terenie gminy uznanej za zanieczyszczoną, a więc np. w Bytomiu, Tarnowskich Górach czy Świerklańcu, wtedy dofinansowanie może pokryć do 95% poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 39 900 zł na jeden lokal mieszkalny.
Aby otrzymać dofinansowanie, należy spełnić ważny warunek. Stary piec musi zostać na trwałe wyłączony z użytku. Potwierdzeniem trwałego wyłączenia z użytku starego pieca na paliwo stałe jest imienny dokument zezłomowania lub też karta przekazania odpadu albo formularz przyjęcia odpadów metali. W przypadku pieców kaflowych i innych demontowanych źródeł ogrzewania, które nie podlegają zezłomowaniu, należy przedstawić odpowiedni protokół kominiarski. Wydaje go mistrz kominiarski, potwierdzając trwałe odłączenie od przewodu kominowego. Te dokumenty mieszkaniec zobowiązany jest przedłożyć w gminie, z którą zawarł umowę o dofinansowanie. Nie można więc sobie pozostawić na wszelki wypadek starego pieca węglowego w piwnicy.
