Dobry rok dla pomników przyrody w mieście gwarków

Dobiegający końca rok 2024 można uznać za pomyślny dla miłośników przyrody w Tarnowskich Górach. Powiększeniu uległa lista drzew uznanych za pomniki przyrody, prócz tego miasto uzyskało dofinansowanie na przeprowadzenie prac pielęgnacyjnych kilku drzew pomnikowych. Środki na ten cel przeznaczył Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach

Na początku 2023 r. tarnogórski magistrat zachęcił mieszkańców, aby zgłaszali do Urzędu Miejskiego propozycje nowych pomników przyrody, W tamtym czasie w spisie pomników figurowało 97 pojedynczych drzew pomnikowych, dwie grupy drzew a także głaz narzutowy w Parku Miejskim przy ul. Wyszyńskiego.
Do końca czerwca 2023 r. wpłynęły 53 tego rodzaju propozycje. Wszystkie dotyczyły okazałych drzew. Sprawdzeniem zgłoszonych propozycji zajęli się pracownicy Urzędu Miejskiego. Spośród zgłoszeń wybrali te, które uznano za godne wzięcia pod uwagę – czyli drzewa o ładnym pokroju, rosnące pojedynczo i zazwyczaj ładnie wyeksponowane a także cechujące się odpowiednim stanem zdrowotnym.
Po przeprowadzeniu stosownych procedur w marcu 2024 r. tarnogórska rada miejska podjęła uchwałę, zaliczającą kolejne drzewa do grona pomników przyrody. Łącznie ochroną objęto szesnaście pojedynczych drzew oraz jedną grupę czterech buków pospolitych w Parku w Reptach. Jak łatwo policzyć, w sumie pod ochronę wzięto dwadzieścia okazów.
Tegoroczne pomniki przyrody znajdują się zarówno na terenach przydrożnych, w parku oraz na terenie Lasów Państwowych. Pod nadzorem leśników znajdują się dąb szypułkowy w oddziale leśnym 553a na terenie Leśnictwa Pniowiec podlegającego pod Nadleśnictwo Świerklaniec oraz dwa buki pospolite w oddziałach leśnych 601d i 601f, rosnące w otulinie rezerwatu Segiet, na terenie Leśnictwa Stolarzowice należącego do Nadleśnictwa Brynek.
Inne pomnikowe drzewa to m.in. buk pospolity na terenie Parku w Reptach czy kilka wiązów szypułkowych znajdujących się w pasach drogowych ul. Małej i ul. Długiej, kasztanowiec biały w pasie drogowym przy skrzyżowaniu ulic Bałtyckiej i Nowej i kilka innych okazów.
Na początku lata miasto otrzymało dotację, przyznaną przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, na sfinansowanie kosztu zabiegów pielęgnacyjnych osiemnastu starych drzew pomnikowych w Tarnowskich Górach. Kwota dotacji wynosząca ponad 30 tys. zł pokrywa ponad 3/4 kosztów.
Jaki jest cel wspomnianych zabiegów pielęgnacyjnych? Mają się one przyczynić do zwiększenia odporność biologicznej drzew, do przedłużenia ich żywotności a także poprawić ich statykę. Zdecydowano, by różnego rodzaju zabiegami objąć zarówno niektóre te drzewa, które uznano pomnikami przyrody w 2024 r., jak i te, które taki status uzyskały w minionych latach.
Przykładowo zdecydowano się m.in. na wymianę wiązań w koronach 5 drzew pomnikowych. Na tej krótkiej liście znalazły się lipy drobnolistne w Parku Kunszt, kasztanowiec biały i dąb szypułkowy w parku pałacowym w Rybnej oraz buk pospolity w parku w Reptach. Natomiast nowe wiązanie postanowiono założyć lipie drobnolistnej rosnącej przy ul. Parkowej 34. Tego rodzaju zabezpieczenie ma uchronić korony tych drzew przed rozłamaniem.
Wśród drzew zakwalifikowanych do prac znalazły się i te, które trafiły wiosną 2024 r. na tarnogórską listę pomników przyrody, a więc np. sześć wiązów szypułkowych przy ul. Długiej i jeden przy ul. Małej, czy też kasztanowiec biały rosnący przy drodze w rejonie skrzyżowania ulic Nowej i Bałtyckiej.

Na terenach pogórniczych czy też pomilitarnych mogą powstać piękne ogrody, cieszące oczy dużą ilością roślin kwiatowych. Świadczą o tym ogrody botaniczne w Radzionkowie, Mikołowie czy Zabrzu. W tym roku ze wsparciem dla ogrodów botanicznych wystąpił Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, ogłaszając dwukrotnie nabór wniosków w konkursie pod nazwą „Rozwój ogrodów botanicznych”

Ogrody botaniczne funkcjonują w Polsce zarówno w wielkich aglomeracjach jak i w maleńkich wioskach. Niektóre z nich prowadzone są przez wyższe uczelnie, by tu wymienić ogród botaniczny w Krakowie, podlegający krakowskiemu uniwersytetowi, czy też podobne ogrody w Zielonej Górze i Wrocławiu. Mamy ogrody o długoletniej tradycji, jak i te założone dopiero kilka lat temu. Do najmłodszych należy ogród botaniczny w Kielcach, od 13 lipca 2018 r. udostępniony do zwiedzania.
Na Górnym Śląsku również utworzono tego rodzaju ogrody. Największy rozgłos swego czasu zyskał ogród w Mikołowie. Koncepcja utworzenia Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego zrodziła się w ostatnich latach XX wieku, a jednym z orędowników był prof. Wiesław Włoch z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W późniejszym czasie nazwę ogrodu z pewnych względów zmieniono na Śląski Ogród Botaniczny. Na potrzeby ogrodu zaadaptowano nie tylko pola i łąki, lecz także tereny wojskowe z dawnym schronem i stanowiskiem dowodzenia, jak również tereny pogórnicze po eksploatacji odkrywkowej skały wapiennej.
Górnictwo odkrywkowe wpłynęło w pewnym stopniu na rzeźbę terenu w Miejskim Ogrodzie Botanicznym w Zabrzu. Ogród ten powstał w 1938 r., a po drugiej wojnie światowej powiększono go w kierunku zachodnim, włączając wyrobiska po eksploatacji gliny na potrzeby cegielni. W tym miejscu powstały potem stawy.
Ogrody botaniczne utworzono również w powiecie tarnogórskim. Krótko po drugiej wojnie światowej taki ogród powstał w gminie Tworóg we wsi Brynek. Utworzono go przy tamtejszej szkole leśnej, aby służył jako pomoc w kształceniu przyszłych leśników.
Kilkadziesiąt lat później zaczął działać ogród botaniczny w Radzionkowie przy granicy z Piekarami Śląskimi. Pod względem powiązań formalnych nosi on taką samą nazwę, jak ogród mikołowski – czyli Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie. Pierwsze uprawy posadzono tam w 2010 r., a w maju 2015 r. zorganizowano oficjalne otwarcie.
Radzionkowski ogród botaniczny stanowi przykład tego, jak można zagospodarować teren pogórniczy, tworząc w nim przyrodniczy zakątek. Ogród powstał na terenie Księżej Góry, na południe od letniego kąpieliska. Wstęp na teren ogrodu jest bezpłatny przez cały rok od rana do wieczora.
W miejscu radzionkowskiego ogrodu w przeszłości wydobycie prowadziła kopalnia rudy cynku. Po kopalni zostały niewielkie hałdy, zagłębienia terenowe, a w miejscu dawnych szybów –  zapadliska. Na terenie radzionkowskiego ogrodu mamy także miejsce po górnictwie odkrywkowym, czyli wyrobisko kamieniołomu dolomitu. Kilkuletnia praca przy zakładaniu ogrodu sprawiła, że te tereny, niegdyś zdegradowane działalnością przemysłową, mogą teraz w okresie wegetacyjnym sprawiać przyjemność obfitością zapachów i kolorów.
Osobną kategorią ogrodów botanicznych są arboreta, np. arboretum w Lądku-Zdroju na Dolnym Śląsku czy też Arboretum Bramy Morawskiej na Górnym Śląsku w Raciborzu.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach docenia znaczenie ogrodów botanicznych. Z tego względu ogłoszony został konkurs pod nazwą Rozwój ogrodów botanicznych. W 2024 r. dwukrotnie przeprowadzony był nabór wniosków w tym konkursie, w marcu oraz we wrześniu. Zgodnie z zasadami konkursu, WFOŚiGW pozwolił starać się o dofinansowanie zakupu m. in. nasion, sadzonek drzew, krzewów i roślin, jak również, środków chemicznych ochrony roślin, czy też narzędzi ogrodniczych.