W podziemiach XIX – wiecznych kopalń rozmieszczano murowane i drewniane tabliczki z wykutymi lub wyciętymi datami rocznymi i informacjami o ich odległość od szybu, wylotu sztolni, od skrzyżowania chodnika z głównym przekopem, wzniosem lub pochyleniem chodnika, miejscem połączenia chodnika prowadzonego z dwóch przeciwległych stron na tzw. zbicie oraz z nazwami szybów
Ich znaczenie podkreśla jeden z licznych rysunków Eduarda Heuchlera z 1857 r. przedstawiający taką tabliczkę w jednej z pruskich kopalń. Kilkadziesiąt przetrwało w chodnikach kop. Fryderyk. Podczas licznych wypraw odnaleźli je i sfotografowali ludzie z Sekcji Podziemnej Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Większośc tabliczek ma formę murowaną, nie zawsze regularną i obrazuje postępy prac w sztolniach odwadniających Gotthelf (Boże Wspomóż) i Tiefe Friedrich Stolln (Głęboka Sztolnia Fryderyk, w dalszej części tego artykułu pod akronimem – GSF).
Starannie wykonana w kształcie kwadratu z napisem 1792 a pod nim 396 L pochodzi ze sztolni Boże Wspomóż i oznacza, że wmurowano ją w 1792 r. w odległość 396 łatrów śląskich (757 m) od okna sztolni istniejącego do dziś w Strzybnicy przy ul. A. Zawiszy.
Napis Lichtloch No 17 to oznaczenie kolejnego na linii GSF szybu świetlnego, zwanego też świetlikiem. Poprzedzający go o numerze 16 nosi od 1957 r. nazwę Sylwester i przez niego prowadzi jedno z dwóch zejść do Sztolni Czarnego Pstrąga.
Tabliczkę z napisem Durchschlag (przebicie, przebitka, zbicie, przekop) wmurowano w 1831 r. w chodniku GSF przy szybie Kummer. Dane liczbowe w łatrach pruskich wskazują odległość dwóch przodków chodnika sztolniowego, jaki w przeciwnych kierunkach wybito w tym właśnie roku od tego szybu.
Jego zgłębianie rozpoczęto już w 1827 r., ale dopiero cztery lata później pogłębiono go do wyliczonego poziomu spągu chodnika sztolni. Nie wiadomo czy przerwa w pracach była zaplanowana, czy warunki geologiczne przysporzyły górnikom nieprzewidzianych trudności i dlatego nadali mu nazwę, która w przekładzie na język polski oznacza – zmartwienie.
Prostokątną tablicę z napisem Durchschlag umieszczono w przekopie, budowanym dwoma przeciwprzodkami. Dnia 17 grudnia 1834 r. połączono nim północny odcinek sztolni GSF z wcześniejszym, równoległym, wyżej położonym przekopem Redena. To pozwoliło odwodnić grawitacyjnie wszystkie znane i eksploatowane wtedy złoża galeny od Sowic po Suchą Górę.
Dane liczbowe na tablicy w łatrach pruskich wskazują jej odległość do GSF z czynnym do dziś na terenie Stacji Wodociągowej w Reptach Śl. szybem Adolph (Staszic) oraz przekopu Reden z szybem Schlange (Żmija), na turystycznej trasie w Kopalni Zabytkowej Srebra.
Jedną drewnianą tabliczkę z 1868 r. SMZT przekazało do Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie, dwie do Muzeum w Tarnowskich Górach. Ta z 1823 r. informuje o odległości od niej do przodka chodnika w łatrach pruskich i jego części. Druga o pochyleniu kopalnianego chodnika w promilach.
Zbigniew Pawlak